Hər yerdə olan maliyyə-iqtisadi böhran dünya cəmiyyətinə vaxtilə məşhur şüarlardan birini qaytardı – "Kasıb daha kasıb olur, və (amma) zəngin – varlanır".

Və ümumiyyətlə son illərdə yoxsulluğun mövzusu hədsiz aktual oldu, həm də müxtəlif dünya regionları üçün. Elementar yolla, hətta illərin cütlük-üçünü geri hesab edilmiş hədsiz sabit Avropada qayışların məcburi çəkilməsinə qarşı ehtiraslar coşur. Öz növbəsində, postsovet məkanında çox bir çox sayılan saatlarda həqiqətən bir neçə il ərzində qazanılmışı itirdilər.

Sözsüz, bu mövzu – olduqca nəzakətli, belə demək, deyək ki, (qoy) o və bir çox şəxslərə (üzlərə) toxundu. Ancaq, necə olursa olsun bu paradoksaldır və səslənmirdi, amma bu nüans səthə (üzə) sualı (məsələni) irəli sürdü, necə ümumiyyətlə sərvətin və yoxsulluğun sərhədlərini müəyyən etmək? Nə və nə qədər malik olmaq lazımdır, kasıb hesab edilməmək üçün? Hansılara orta nəzərdə tutulmuş olmalıdır, belə demək, səviyyə ki, insan özünü normal-sabit gəlirlə şəxsiyyətlə saya bilsin?

Yəqin, oxuculardan hər birində onun iştahasına (təbii, yalnız deyil qidanın udulması planda) əsaslanan "hesablamanın" şəxsi variantı formalaşdırılmışdır. Amma, yenə də, necə belə xoşagəlməz təyinə tutan orta statistik rəqəmləriylə olmaq "yoxsulluq" kimi?

Tamamilə görünür ki, faktiki olaraq (eyni) Allah bərabəri yaradılmış olaraq, insanlar çox parametrlər üzrə (görə) fərqlənirlər, t-da. hissə və maddi rifah üzrə (görə). Və ola bilməz başqa cür, əgər xüsusi mülkiyyət praktik olaraq bütün dünya dinlərindən nəzərdə tutulursa. Quranda, məsələn, "kasıblar və kasıblar" haqqında deyilir, neçəncilərə ianələr (bağışlamalar) "nəzərdə tutulmuşdur" ("Peşmanlıq": 60). Amma paralel Kəşf yoxsulluğun faktının tanınmasını təsdiq edir və cəzanın formaları kimi: "Onlar alçalmanı və yoxsulluğu dərk etdi", çünki "onlar onlara özünə Allahın qəzəbini səbəb oldular ki, Allahın əlamətlərinə inanmadılar və peyğəmbərləri ədalətsiz öldürürdülər". Burada insanlar haqqında nitq (danışıq), "sözəbaxmaz" olmuşlar və "icazə verilmişin sərhədlərindən" keçmiş (pozmuş) ("İnək": 61).

Eyni zamanda, Quran birmənalı anlamağa verir: necə yoxsulluqdan sərvətə qədər, həm də əks istiqamətdə, an ola bilər ( hərçənd, əlbəttə, və illər). Məsələn, subayların nikahıyla uyğunlaşdırmağa çağıraraq və "sizin qullarınız və qullar içərisindən əxlaqlı adamlar", Tanrı konkretləşdirir: " Əgər onlar kasıbdırsa, onda Allah onları Öz mərhəmətindən zənginləşdirəcək" ("İşıq": 32). Başqa ayətdə – ehtiyat edən yoxsulluqlar barəsində – Yaradan bu koqortanı təmin etməyə söz verir "Öz mərhəmətindən sərvətlə, əgər" ("Peşmanlıq" arzulayacaqsa: 28). Unisona yuxarıda göstərilənə Allah soruşur: bağın sahibləri istəyəcəklərmi "xurma palmalarından və üzümlükdən," hansında ki, çaylar axır və hər bir meyvələr artırlar ki, bu mülkiyyət onların illərinin meylində "alovlu burağanla" təəcübləndirilmişdi (vurulmuşdu) ("İnək": 266)?

Başqa sözlə danışaraq (deyərək), koraniçeskom-da çərçivə heç kim yoxsulluqdan sığortalanmamışdır, və (amma) digər tərəfdən, – hər hansı varlana bilər. İncəlik burada, ancaq, podrazumevanii-də kasıbın altında Quranla uzaqda deyil avara. Təsdiqində Kəşf hansısa gəminin ləvazimatını kasıb insanlara bərkidir, "hansılar ki, dənizdə çalışırdı" ("Mağara": 79). T. ye. kasıb – bu ehtiyacı sınayan (hiss edən) şəxsiyyətdir, amma çalışan. Düzdür, belə fərdin (şəxsin) əməyi sonuna kimi ona çətinliklə dolanmağa icazə vermir. Amma, hər halda, kasıb – uzaqda deyil mənasız şəxsiyyət, deyil bomj (bugünkü terminologiyada).

Həm də ehtiyacın insanı tərəfindən sınanan (hiss edilən) planda Tanrı yaşamağa davam etməyə çağırır mömin (ədalətli): "İblis sizi yoxsulluqla hədələyir və iyrəncliyi yaratmağa əmr edir. Allah sizə Ondan bağışlamanı və mərhəməti söz verir" ("İnək": 268). Hərçənd, qlobal mənada, yoxsulluğun koraniçeskoy-u rakursu yalnız maddi vəziyyətin vektorunda işıqlanmır, həm də mənəvi-əxlaqi yolda: "Allah – zəngindir, və (amma) siz –" ("Muxammad" kasıbdır: 38). Kontekstdə nə hədis xatırlamaq məqsədəuyğundur, hansına ki, peyğəmbər Məhəmməd (bəli Allahın ona salavat və salamı olsun) umme-də onları kasıb (müflis tərəfindən) müəyyən etdi, kim "dirilmə Günündə" hərçənd və "dualar, postlar və zakyat özüylə gətirəcək", amma bu halda aydınlaşacaq ki, o kimisə təhqir etdi, böhtan atdı, vurdu, qanı tökdü, yad əmlakı mənimsədi.

Yerdə format, yəqin, Senekanın (I əsri) Roma filosofunun növbəti qısa fikiriylə razılaşmaq olar. Belə, kasıb o insanı təsvir etmədi, "kimdə az ki," var, və (amma) o, "kim malik olmaq istəyir daha böyük (daha çox)". Bəs ona əhəmiyyətlidir, nə qədər onda sandıqlarda və taxıl ambarlarında, mütəfəkkir davam edirdi, əgər o yada göz tikirsə və əldə edilmişi (alınmışı) hesab etmir, və (amma) o ki, hələ (daha) əldə etməyə (almağa) lazımlıdır? Nəyin ardınca (sonra) niyyət Senekanın sərvətinin ən aşağı hüduduyla "lazıma malik olmağa" çevrəsini cızır, və (amma) ən yüksək – o qədərə malik olmaq, "nə qədər səndən kifayət qədər" (1).

Hər halda (hər necə olsa da), bizim hamınıza, yəqin, bu gün dözüm (sitat) və səbir lazımdır. Həqiqətən, biz yüngül dövr narahat olmuruq, hərçənd, şübhələrsiz, kapitalizmin qanunları heç kəsə varlı mövcudluğun zəmanətini vermir. Amma, nə də olsa (yenə də), və bu çətinliklər vaxtı (yanında), bizimdə yardıma maraqlar ümidi itirməmək və Allahın dəstəyini. Və bu halda "müflis" anlayışının peyğəmbər qiymətini (qiymətləndirilməsini) unutmamaq.

1. Lusiya Anney Seneka. Lusiliyuya əxlaqlı məktublar

http://psylib.org.ua/books/senek03/txt002.htm

 

 

Teymur Atayev, Azərbaycan politoloqu

teymur-ogtay@rambler.ru